Als middenmanager of organisatieadviseur kun je al snel het gevoel krijgen dat het je rol is om (scheld)woorden uit te wisselen tussen de top van de organisatie en de werkvloer. Dit was voor mij de oorspronkelijke diepere laag van de titel van mijn roman, ‘Woeltand’, waarin ik verwijs naar de eekhoorn Ratatoskr. In de Noordse mythologie rent hij heen en weer op de levensboom Yggdraisil om scheldwoorden uit te wisselen en tweestrijd te zaaien tussen de draak aan de basis en de adelaar aan de top van de boom. Opvallend in de Edda is dat er eigenlijk geen enkele verklaring wordt gegeven voor het waarom en het waartoe van het doen en laten van Woeltand. Er blijkt toch meer betekenis te zijn…
Antroposofisch perspectief: aanleiding tot verder onderzoek
Een vriendin die werkzaam is op de Vrije School attendeerde mij er op dat Woeltand meer betekenis kan hebben. Sterker nog, in klas vier (groep 6 in het reguliere onderwijs) staat de levensboom Yggdrasil centraal in het leerproces. Dat is het levensjaar waarin kinderen ‘afscheid’ nemen van de fantasiewereld en de realiteit het leven meer gaat domineren. Ratatoskr staat hiervoor symbool. Dit gesprekje was aanleiding om wat meer onderzoek te doen en leidde tot een meerdere interessante inzichten. Dan lezen we ineens dat Woeltand geen twistzaaier, maar veeleer een boodschapper is tussen verschillende werelden, verglijkbaar met Hermes die we kennen vanuit de Griekse mythologie. Meer filosofisch wordt hij gezien als de verpersoonlijking van het continue conflict tussen gevoel en verstand. Freudiaans geformuleerd tussen het id en superego.
Grimmig en etymologisch perspectief
Volgens Jacob Grimm (ja één van de Scandinavische twee broers) is Woeltand er juist op uit om de boom te vernietigen, maar door zijn (haar?) geringe omvang is het frequent bewegen en opzetten van partijen tegen elkaar, de enige manier om dit te bewerkstelligen. Dus geen verbinding, maar juist vernietiging en daarmee minder constructief perspectief.
En hoe kom je eigenlijk in de vertaling van Ratatoskr naar Woeltand? Dan moeten we een uitstapje maken naar ‘Rati’ – niet te verwarren met de Hindoeïstische godin voor lust en liefde. Rati is een instrument van Odin (de oppergod, ook wel Wodan genaamd) en een soort boor om door de berg heen te boren en staat daarom bekend om zijn knagende tanden. Daarmee is de verbinding met de Woeltand ook gelegd. Google op het woord ‘woeltand’ en naast verwijzingen naar een briljant boek, levert dit de nodige plaatjes op van een landbouwinstrument met deze kenmerken.
Met terugwerkende kracht betekenis gevend
Kunt u het zich herinneren: dat je in je boekenlijst betekenis moest gaan geven aan het thema, de motieven en de titel van de schrijver? En dat je je dan hard ging nadenken. En de vraag had of de schrijver dit echt bedoeld zou hebben? Ik sta nu op het punt dat ik met terugwerkende kracht veel meer betekenis ga geven aan een tittel die ik zelf op basis van oppervlakkige overwegingen (een etentje met oudere mannen in Muiden en een praktisch advies van mijn schrijfcoach) gaf. Soms graaf je ook te diep. Lees hier verder voor houvast: https://mythology.net/norse/norse-creatures/ratatoskr/
De geperverteerde intellectueel…
Mijn verdere zoektocht naar de betekenis van mijn eigen titel stuitte ook op een verhaal van de psychoanalist Lila Vesy-Wagner. Zij gebruikt het label Ratatoskr voor de geperverteerde intellectueel. Hoewel het nog niet is opgenomen in de DSM5 als syndroom, kan ik me zo maar voorstellen dat het bestaat. Maar niet dat ik er last van heb. Toch?